Het Malle(n) Verhaal

In de bij toeval ontstane speurtocht naar Tjoklat curiosa, liep ik een paar maanden geleden via het internet tegen een oude chocolade gietmal aan. Met behulp van deze mallen werden in het verleden chocolaatjes gemaakt. Er waren allerlei in gebruik met verschillende voorstellingen van een bijenkorf tot waaiers met Indische figuren.Deze mallen hadden een afmeting van 16x20.5 cm. Ze werden met een groot aantal op een soort van lopende band geplaatst machinaal gevuld met het warme vloeibare chocolade mengsel en afgestreken. Na de rondgang op de band waren de mallen voldoende afgekoeld en werden de chocolade afgietsels uit de mallen geslagen gesorteerd en in de verpakking gedaan. Het is zeer aannemelijk dat onze Oom Piet de broer van Gerrit Pieter deze mal door zijn handen heeft laten gaan want hij was tenslotte Chocolatier tijdens zijn werkzaam leven (1925-1970) bij de Tjoklat chocoladefabriek.

Toen ik de mal beter bekeek vond ik aan één van de zijkanten de weggesleten merknaam, van wat later bleek de fabrikant , Anton Reiche Dresden. Op dat moment had ik nog nooit gehoord van Anton Reiche. Maar na wat zoekwerk via de ons bekende zoek machines op het internet kwam ik er achter dat Anton Reiche een Duitse firma bleek te zijn geweest. Friedrich Anton Reiche (1845-1913) uit Dresden Duitsland was een tinsmid die een methode ontwikkelde voor het maken van chocolade-, en ijs gietvormen en mallen. Zijn fabriek in 1870 opgericht werd in deze industrie de grootste. Er waren op het hoogte punt meer dan 2000 medewerkers en kunstenaars in dienst.

De firma leverde deze in vertind koper gevormde mallen en gietvormen aan gebruikers over de hele wereld. In de latere jaren runde zijn zoon de firma. Reiche produceerde rond de 50.000 master mallen en vormen die over de periode 1885 tot 1972 naar de Verenigde Staten werden geëxporteerd uitgezonderd de jaren 1939 tot 1950. Doordat Hitler Polen was binnen gevallen en de Geallieerden de fabrieken plat hadden gegooid. In 1950 hervatten de firma Reiche de productie weer maar nu was dit Oost-Duitsland geworden. Uiteindelijk moesten de productieactiviteiten worden gestopt in 1972, door de opkomst van plastic mallen en andere minder gedetailleerde moderne productie methode waardoor de vraag naar deze mallen, soms ware kunstwerkjes, afnam. De magie en kunst van het maken van de vroegere mallen en gietvormen was verdwenen.

Het assortiment van Reiche mallen bestond uit duizenden alledaagse voorstellingen zoals Katten, honden, fietsen, boten later vliegtuigen, auto's, treinen enz. enz. en zo ook de gietvormen voor diverse chocolaatjes van de verschillende fabrikanten zoals de Hollandsch-Zwitsersche Chocoladefabriek later de Tjoklatfabriek te Amsterdam. Nu zijn deze mallen en gietvormen gewilde verzamel objecten voor verzamelaars die soms prijzig kunnen zijn als ze te koop worden aangeboden.

Doordat ik nu een oude gietvorm had bemachtigd en belangstelling was ontstaat voor het productieproces met deze vormen, ben ik op zoek gegaan naar een chocolaatjes en bonbons makerij. Ik vond te Bobeldijk een firma die met de hand bonbons en chocolaatjes maakte. De telefoon gepakt en gebeld, dit bleek later de zoon van eigenaar te zijn, met de firma. Na mijn verhaal gehoord te hebben of ze met behulp van de oude Tjoklat mal wat chocoladewaaiers wilden maken moest ik maar even langs komen. Ik in de auto naar de chocoladefabriek. En het bleek mogelijk en hij wilde het ook wel doen want de eigenaar zijn vader dus vulden wel eens meer de oude metalen gietvormen want hij had er zelf ook een aantal met daaronder ook een paar oude Tjoklat mallen.

Gietvorm Balinese Dansers
WaaierMal01_00.jpg   WaaierMal02_00.jpg   WaaierMal03_00.jpg
Klaar voor gebruik   Gevuld met chocolade   Het resultaat

 

Hij schatte dat ze ongeveer 10 à 15 gram per stuk zouden wegen dus bij een keer vullen van de mal konden er negen waaiers uitkomen met een gewicht van rond de 1½ tot 2 ons chocolade en hoeveel ik er dan wilden hebben?Ik dacht nou dat is wel aardig voor de vrienden en kennissen om dat aan ze te geven, als aardigheidje. Even onderhandelen over de prijs en we spraken af dat 2 Kilo wel genoeg zou zijn en ik moet eind van de volgende week de chocolade maar komen halen en als het niet lukte zou hij wel even bellen. Dit kwam mooi uit want in dat weekend stond het vieren van onze gezamenlijke verjaardagen gepland en dan kon de familie een onsje Tjoklat chocoladewaaiers meenemen.

Maar of ik een voorgevoel had dacht ik zo tegen het einde van die tweede week laat ik maar even bellen of het een en ander nog gelukt was?? Nou het was niet helemaal gelukt, want doordat er maar één mal was en als die gevuld was met chocolade moest afkoelen, dat ze wel via de koeling deden, voordat je de chocoladewaaiers uit de mal kon tikken. Het rendement niet zo hoog er braken er nog al wat bij het uit de vorm tikken ook al deden ze dat op een zachte ondergrond. De waaiers waren toch wat lichter als dat hij had voorondersteld namelijk geen 15 tot 20 gram, maar 4 tot 9 gram dus ook een stuk dunner en fragieler. En met twee en soms drie vul en koel runs per dag was er toch wel een maand of zo nodig om de 2 kilo te produceren (bij elkaar te krijgen). Hoeveel ons had hij op dit moment ter beschikking?? Nou een stuk of 50 waaiers waren tot op dat moment de oogst.

Jammer dat het niet gelukt was om dit aardigheidje te realiseren. Ik heb de waaiers opgehaald en voor het resteren bedrag maar de gewone handgemaakte bonbons meegenomen. Maar ik kon de familie toch een paar Tjoklat chocolade waaiers aanbieden en ik kon er ook een paar aanbieden aan de dochter van, want daar was in tussen een afspraak mee gemaakt om haar een bezoek te brengen voor het uitwisselen van informatie rond de opkomst en de ondergang van de Tjoklatfabriek N.V. te Amsterdam.

Dit is een Gietvorm voor de Tjoklat Chocoladewaaiers de vormen maakte deel uit van een soort lopende band en werden dan met de vloeibare chocolade gevuld afgestreken en na te zijn afgekoeld uit de vorm getikt. De gietvormen werden gemaakt in het Duitsland van voor de oorlog bij Anton Reiche te Dresden tussen 1930 en 1935.

GPR. 26 februari 2006